Oratio reverendissimi in Christo patris D. Francisci comitis de Frangepanibus

Oratio reverendissimi in Christo patris D. Francisci comitis de Frangepanibus Archiepiscopi Colocen et Episcopi Agrien. Oratoris regni Hungarie ad Caesrem Electores et Principes Germaniae
1541


Original


Speech that Franjo Frankopan gave at the Diet of Regensburg in 1541 being critical of the lack of support from Vienna to Hungary and Croatia.
There are probably OCR errors.


Ad Status Imperii

Quamuis natura mea sempere ab horruit a turbidis consilijs, & strepitu armorum, Volupate honesti ocij perpetuo quoda instituto meo a ratione suscepti.

Tamen haec temporum calamitosa conditio cogit me una cum his dominis Collegis meis Inuictissime, et clementissime Caesar, et domini illustrissimi principes Electores, Caetericque sacri Romani imperij utriuscque ordinis clarissimi Principes et status, uestros animos in maximis Reipub. Christiane periculis nimium rebus quietis deditos, ad bellum comouere necessariume, ertantibus Barbaris nobiscu de possessione Hungarie. Imo uetius uniuersae Christianitatis. Licet enim prius non tamen magis nobis, quam alijs Christianis imminet Thurcica arma, uniuerse Europae uult Solimanus frenum imponere, nisi conciliati Deo pietate, atque innocentia confugiamus ad praesi dia armorum, uindicemusque orbem Christianum a summo discrimine audendo fortiterque pugnando. Nam ueremur (utinam simus falsi uates) ne per huiusmodi negligentiam, has eti am reliquias breui ammittamus, quod ut meli us intelligere, ac tota de re deliberare possitis, formam statum, et pericula Hungariae, quam breuissime poterimus uobis exponemus.

Igitur Hungaria ex omni parte plana est, ra ras munitiones habet, nec usquam motes eam ab alijs regionibus dirimut, nisi qua Poloniae et Transsiluaniae, committitur, Antea Danubio, ac Tibisco tuta fuit Hungaria, Sclavonia uero, quae Pannoniae quondam pars fuit Dravo, et Savo, fluminibus defendebatur. Amisso deinde Belgrado, captoque Sirmio, cuncta flumina classe hostium enauigata, et ipsi portus in potestatem Barbarorum redacti sunt. Titulio arce ad Tibiscum Ezeko, ad Dravum firmatis, atque comunitis Hungariae tanque com pedes imposuere, nam Danubius non procul a Buda per deserta labitur, quatenus hostes non colunt. Inter Savum, et Dravum adeo p gressi sunt, in intima Slavoniae, ut propemodum in uestibulo Stirie sint, et Carniolaeiam impune constratis pontibus, exercitum trans mittunt ac in partem, quam libuerit Hungariae predabundi debachantur. Ipsamque Hungariam partim magnis copijs, partim excursio nibus quottidianis, adeo ia uastarunt, ut mag na, et parte omni humano cultu deserta uideatur.  Restiterunt aliquando summo conatu uiribus hostium Hungari, strennueque patria tutati sunt.  Caetarum uis ui maiore uicta, et paucitas a multitudine oppressa est. Poterant sine dubio Barbari, totam Hungariam infra breue tempus sue dicionis facere. Si captam bis Budam opportunis presidijs firmauissent cuius erroris principem Thurcarum uehemetissime poenittet.  Atque idcirco Ibrayn Bassam charissimum sibi, ac pene socium, quod istud ei suaserit interemit.  Nunc demum intelligit, quante oportunitatis sit Regnum Hungarie tenere, uel ad tutelam partium suarum, uel ad ulteriora Christianorum uexanda, atque occupanda, haud ignorat et Hungaria facilem esse per plana atque peruia decursum in Germaniam, deinde in Galliam, in Italiam nullis impedimentis interpositis quae impetum eius mo rarentur.  Vix uno, aut altero flumine interlabente.  Ad capescendam aute huiusmodi prouinciam, magnopete eum incitant uestrae intestine discordiae, contentionesque intempestiuae, et animi prorsus abhorrentes a belli gloria commodisque publicis. Sed profecto crediderim prouidentia Dei factum esse, quo minus Buda sit in potestate hostium, us uos proprijs periculis excitati, consurgeretis aliquando ad communem libertatem, ac religionem tuendam.  Hactenus Hungaria uobis ceterisque Christianis, pro uallo, atque aggere fuit, ea integra licebat uobis in utramque aurem quiscere, iam agitur utrum hoc anno tota Turcarum sit, an uestro auxilio liberetur a periculis.  Quippe si hostis potietur Hungaria, quod proculdubio futurum est, nisi ei occurratur cu ualidissimo exercitu, quesumus quid cogitatis de salute uestra: quo pacto libertatem tuebimini: quum pro foribus habueritis hostem praepotentem, ferocissimumque, et ad Imperium orbis terrarum anhelente. Videte ne quum flamma sese late diffuderit, tarde ad incendium restinguendum accuratis, ac ide uobis accidat, quod Grecis, Bulgaris, Rasciannis, propterlenta cosilia accidit, et proinde dicantur Germani sero, ut Phriges sapere.

Si in animo uobis est Thurcam a Germania prohibere, cur  meliore occasione, minori periculo nunc istud non facitis. Nam postque Hungariam adeptus erit, multo grauiorem experiemini, aut igitur in Hungaria Barbaris resistendum est, fortiterque pro libertate dimicandum, aut quocuqe recessu deprehensis, per partes pereundum. Sicut enim plurium gentium uiribus in unum contractis, non paru momentum est ad res bene gerendas, contra solu tis, et in partem abeutibus, seruitute aut morte imminere. Quod si nunc Thurcarum uires uobis formidandae uidetur, cauete ne Hungarica milicia illis adiugatur, que se sola tempori bus patrum nostroru, et Thurcae, et alijs nationibus formidabilis fuit.  Que omnem fortuna in patrio solo potius experiri, quam extorris per orbem uagari statuit.  Credimus uos in ciuitatibus munitis, spem collocauisse.  At nulla quidem munitio Barbarorum furori ob stat, qui Pylas amanicas, Bosphorus, Propontidem, Hellespontum, Danubium, tot motes pertigentes in coelum, tot altissima flumina, subactis fortissimis getibus superauerut, a qui bus innumerae ciuitates captae sunt ac euersae, existimatis eos extimescere turrita uestra menia non inficiamur hanc in munitionibus, huiusmodi commoditatem existere. Quod plerumque differunt excidium patriae, ad summam uero belli adversus ualidum, ac pertinacem hostem, non admodum prosunt, armatos oportet obijciatis, ut incolumni patria maneatis. Si tantum de imperio cetarent cum nostris nationibus, si domitis populis moderate imperarent, si tributo uectigalibusque im positis uictos legibus suis, atque moribus uti permitterent: Adhuc tamen generosi animi totis uiribus, conarentur, alienam domunationem a suis ceruicibus repellere. Nunc autem cum eo hoste nobis res est, qui iura, et leges in sua libidine habet, qui corporibus illudit, opes adimit, pernicies quedam, et labes nobilitatis, bonarumque arcium, et antiquitatis omnes exaequat, ac in unum ordinem, miserrimae seruitutis redigit, colendo agro, pascendoque pecori facit obnoxios. Constat hodie quoque superesse in Thurcia, stirpem eorum, qui Constantinopoli imperarut. Sed tanto squalore, et egestate, ut considerantibus eorum ueterem fortunam, lachtimas excutiant.

Est aute id longe grauius, neque Christiano cuique tollerandum, quod Barbara feritas fidem Catholicam euersum eat, animasque Christo authoratas parat interficere, propositis donis, atque honoribus ijs, qui ad eorum impietatem defecerint, quod plurimi et nostris faciunt, qui imbecilliores sunt ad perferenda mala durissimae seruitutis: horum omnium interitus uobis imputabitur, quod neque tutandos esse aduersus Barbaros, neque iam oppressos, existimatis eripi a seruitute oportere.

Falluntur illi uehementer nec sunt audiendi, qui in omni rerum uarietate, diuinam dum taxat opem implorandam censent, et eam tantum expectant, nec ad reprimendos hostium conatus alia nitunturuia, haec omni aetate apud prudentes tam pios, quam ethicos ridiculo fuerunt. Seb ob breuitatem missa faciemus ethnicorum exempla, pauca piorum recensebimus, praesertim cum coram Christianis uerba facimus, quid sanctius, quid ma suetius Moyse, quis unque deo familiarior, nempe qui in omnibus accommonitionibus a numine dirigebatur, et tamen hic non solis praecibus, sed ferro sibi et populo Israelitico uiam per hostes ad terram promissionis aperuit. Dum uinceretur bello Amalech, Moises quidem manibus in celum protensis, ferueter orabat: sed losuae, cum suis ferrum in hostes fortiter stringebat. Renante Josaphat rege luda, licet Deus pugnasset pro populo suo contra Moabitas, Amonitas, et alios hostes noluit tamen, ut rex tunc cum suis, uel in domibus delitesceret, uel in templo oraret, sed ut instructus armis staret in acie paratus ad prelium. Ita et nobis Deus proculdubio aderit, sed uigilantibus, sed bene consulentibus, sed strenue pugnantibus: ubi socordie, atque ignauiae nos tradiderimus, nequique deos imploremus irati, infestique erunt.  Sed esto sitis obliti ueteris gloriae maiorum, nihil commoueant uos Christionorum clades, conniueatis ad pericula Reipublicau Christianae, tanque ad uos nihil ista pertineant. Iam non postulamus ur succurratis labenti Hungariae: Iampridem exaruerunt uestrae lachrymae, alienos animos geritis a misericordia. Num de summa rei periclitaturi furentis hostis impetum in domibus uestris torpentes expectabitis no opinamur: quid igitur: non accingitis uos ad bellum s urget ehim extrema necessitas, et iam pre foribus adest. Multum refert uel ad uictoriam, uel ad calamitatem in alieno solo congrediamini cum hoste incolumi Hungaria: an amissa praeferoces beluas intra uestros penates accipiatis. Nam pleique falluntur, qui differendam expeditionem putant, et interim cum Barbaris de pace agi debere: quod quidem non inprobaremus, si aequam, si constantem, si diuturnam habere possemus.  Nunque autem Turca ad pacem inclinat anumum, praesertim is, quem nondum fortuna fefellit, nisi ex suo commodo sit, atque eam quado consentit, grauissimis conditionibus onerat: nenquam tamen intermissio fit rapinarum clandestinis de predationibus.  Scimus equidem nonnullas regiones fuisse pacis, quam belli tempore uehementius euastatas. Turcae enim a primaeua eorum origine, rapto sunt assueti uiuere, eumque morem in hodiernum usque diem tenacissime obseruant. Nullae tantae opes externae: nulla tam opulenta regna sitim eorum explere possunt: ne cum hominibus quidem eiusdem, fidei, ullam pacem propter nephariam cupiditatem habere uolunt.

Habent autem in preceptis ab eorum legum latore uti suam fidem armis tueantur, et deuictas gentes, suae impietati adiungant, quo fit ut captiuos, qui ad Mahumeticam impietatem pertrahi nequeunt omnibus iniurijs, atque contumelijs afficiant, adhaec non defuerent, qui Thurcas quasi molles, et Asiaticos contemnerent. Sed longe secus eos sumus experti, nam et robore animi excellere, artibusque belli peritissimos esse, non solum testatur Hungaria.

Quae per annos circitercentum quinquaginta cum Thurcis uaria fortuna certauit, sed etiam alie nationes bellicosae, quae Thurcarum iugum armis uictae acceperunt, maxime reliquis gentibus Christianorum documento sunt, inuicti tamen non sunt. Quamobrem uos obsecramus, ac per Deum obtestamus, libertate afflictam, et iam ruentem Hungariam, et manus supplices ad uos protendentem, fiat pax in turribus nostris, in uirtute uestra. Imitamini Romanorum uirtutem, et magnanimitatem, in quorum locum successistis, qui Socios, Amicos, Vicinos, saepe ob solam gloriam liberarunt magnis sumptibus a Tyrannis oppressoribus, impnite tandem modum domesticis discordijs, inutiles istas, et importunas dissensiones, uel prorsus ommittite, uel in aliud tempus reseruate.  Saltem in hoc grauissimo periculo contenciones uestrae obmutescant, quanquam Christiane masuetudinis est, tolle re in perpetuum quod offendat inter fratres.

Vtique discordiae fratrum olim quietiore tempore componentur. Nunc uero nisi concordibus animis, neruisque omnium communibus uestram propriam, ac totius  Reipublicae Christianae salutem defenderitis: ueremur ne postmodum ullus locis hijs contentionibus relinquatur.  Nostris opinamur apologum, quo pacto Miluus dum certantinter se, Mus et Rana, utrumque arripuerit. Habetis in hac expeditione, uestros et nostros Principes foelicissimum Carolum Imperatorem, Sacratissimum Ferdinandum Caeserem sic animatos, ut sua omnia, et seipsos, super impendere pro animabus nostris sint parati. Quos si uos Amplissimi Principes, et uere Romano imperio dignissime Senatus, sequi (ut par est) ad hoc sacrum, et necessarium bellum uolueritis. Procul dubio, et Deus ipse, cuius causa agitur, aderit.

Quo duce, et totam Christiana Republica profligatis Barbaris, magno metu liberabitis, et conseruatae Hungariae gloriam penes uos perpetuo habebitis, ita ut non deficiet laus uestra de ore hominum usque in sempiternum.

Habita Ratisponae praesente diuo Carolo V. Roms. Imperat ac nobilissimo Electorum, Principum, ac Ordinu sacri Romani Imperij Senatis IX Junij Anno M.D.XLI