Zigethu Hungariae Claustri Praestantissimi vera Description et Obsidionis Epitome

 Zigethu Hungariae Claustri Praestantissimi

vera Description et Obsidionis Epitome

Source: De Sigetho Hungariae propugnaculo, 

a Turca anno Christi M.D.LXVI obsesso et expugnato, opusculum Consecratum

Ex Illustris Francisci Forgachii liberi Baronis in Gymes, Commiathi et Monostor, Cancellarii olim Diui Ferdinandi Imperatoris per Hungariam, et Consiliarii, sui temporis historium commnetariis, bona fide de verbo ad verbun, descripta, nunquam antehac visa, et nunc primm in lucem emissa.

There are probably OCR errors

Tandem Sulimamus.

Calendis Augustii Sigetum peruenit.

Arx atque oppidum erant fossa tantùm discreta: riuus enim e proximo colle,incerto alueo perplana decurrens, sparsas faciebat lacunas, et ceacas fossas, unde effossa qua circumerat terra, immensa latitudine paludi, similimami fossam reddebat. Moeia atque propugnacula ex arte, non saxo aut cocto latere, sed triplici ordine cratium, ferreis, clauis vinclisque inter se iunctorum, duo et viginti pedes lata, ac media humo solida, quantumuis fortissimi muri vim habebant. Inerant pedites mille et octingenti, equites ducenti, civium centum ac quinquaginta, qui ultrò remamserant, omnes Hungarici ac Illirici nominis, mulieres ac pueri ad duo millia, Curulia tormenta sexaginta, pulueris tormentarii et reliqui apparatus ingens copia. Nec aliud tùm desideratum est, quàm militum copia, quo sero animaduerso, missa duo vexilla Germanorum remeauere, exclusa arcta obsidione.

Expertum est, mullam munitionem humanorum corporum robore præstantiorem. Eadem hyeme lustrato per Consiliarios bellicos milite, ducentiequites ut fuperflut dimissi, itidem plerisque in locis praefidia erant imminuta.

Mox tamem crebrescente rumore hostili, mille pedites Hungaros conscripturi, quamquam multa conquisitione, vix aliquot inuenerunt. Haud obscurum est, GEBEHARDUM BELCZER, bellici confilij praefectum (nouum officij genus recens inuentum) gloriatum suo consilio annuis quadraginta millibus sumptus fisci leuasse. Sed haec sapientia clade Hungariae constitit. At initium pociundi Sigeti ab oppido coeptum, quassatoque omnibus partibus vi tormentorum, simul fossae materia ac terra,lanaeque, vi incredibili, cuius infinitam copiam curruum, camelorumque opera, ab ipsa usque Thracia, exæquandis fossis, conquisita etiam tota passim Hungaria per Bassam Budensem, pari diligentia in hos ufus secum Solimannus, adduxerat, complentur. lam Turcæ ad oppugnationem succedunt, pugnant, inftant, pellunt ac pelluntur, trucidant atque trucidantur, cum sustentatis aliquot arduis oppugnationibus, adferuntur Cæsari literæ Zrinij, Castris apud Ouarum fixis, hoftium immenfas vires, et suorum iam plurimis amissis paucitatem docenis, consilium se ab necessitate velle capere, ut oppido conflagrato in arce supremam fortune aleam experiatur. Sed dissuasum ab veteranorum primoribus, siea Zrinio militum esset manus, qua Turcarum Tyranni infinitas copias sustinere posset: qui priori quoque obsidioni, præfentes, meminerant etiam oppidum, quanquam minus tùm validum conseruatum: tracta belli multa euanescere, quæ obsessis salutem, hostibus pernitiem,afferre possent: etiam Cæfaris vires, et Christianorum auxilia, sibijvsi ostentabant. Decimo quinto Calend. Septemb. Solimani iussu, visus universus hostilis exercitus, per ingentia agmina discretus, quo etiam innumeræ multitudinis ostentatio metum propugnantium augeret.

Subeunt muros et tamquam stataria pugna, ac patenti campo, per immensas murorum ruinas, et late fossatum oppleturas, sit praelium ingens et hinc atque illinc strages, sed alijs ac alijs non militibus, sed exercitibus succedentibus nostri impares numero omnes simul pugnare cogebantur, et non unum, sed multa praelia capessere, donec ad extremum corporibus, viribus, spiritu deficientes, tantorum exercituum, tot praeliorum impetu, diei labore perpesso ac sustentato, inumbrante iam vespera in arcem se recipiunt. Constat octingentos superfuisse, cum rurfus nova oppugnatio, nova laborum facies, nova moles periculi instaret.

Ab tribus simul partibus tormentis dies et noctes propugnacula moeniaque petita: tres moles ingentium Castellorum similitudine, saccis terra et lana completis, cuius multo maximam copiam ex universa provincia congesserant, altitudinem moenium egredientes, easdem ad partes mira celeritate constructae, super his delectae Janiciarorum manus cum tormentis impositae, nullum momentuma fossam, vallum, aggerem, aut munimenta introrsus moliendi relinquebant, donec uno eodemque tempore, averso etiam rivo, scisso repagulo aquarum, fossis materia, terra, repletis, ac cratibus desuper impositis ad muros subirent, acerrime oppugnarent, diem ac noctem juxta infestam reddendo, ut perpetuo labore ac vigilijs conficerentur.

Interea Solimanus, fortunam suam, conatibus suis infinitis non respondentem, indignè ferens, statuit constantissimum animum Comii is muneribus expugnare, et spe amplissimorum præmiorum ad deditionem arcis inducere.

Sagitta igitur missa, cum literis, intra arcis moenia, totius Illirij Praefecturam, et possessionem Croatiae pollicetur, maximas opes et facultates, ingentia munera offert, si dedat arcem, ubi cum ne illud quidem succederet, animumque Comitis, nullis expugnari posse muneribus, aut belli necisque terriculamentis videret, aliam aggressus est viam.

Acciderat enim, ut casu quodam сареretur Tubicen, filij Comitis maioris natu, sub idem oppugnationis tempus, quo capto, et in castra adducto, Imperator Sulimanus, immitutt tubam, de qua pendebant depicta, ut moris est,

arma eius, cuius tubicem esset, et literas in arcem, Captumque filium Comitis illius Tubæ indicio docet, monetque, ut arcem dedat, nihil amplius caussae superesse inquiens, cur adeò pertinaciter castrum defendat amisso filio, cum praesertim et eo angustarum iam se redactum videat, nulla ut amplius spes sit relicta arcis retinendæ, et si dedat vitam suam, et filij conseruaturum, sin porro in proposito perseuerarit, filij caput ad portam hastae infixum, miserabile spectaculum, illico visurum. At verò Comes, virtute et constantia animi incomparabili, non spe amplissimorum præmiorum, neque acerbo filij casu, qui tamen astutè à Turcarum Tyranno excogitatus erat, exptignari potuit, nec tàm ad filij salutem, quam patriæ libertatem, & fidem Principi datam respexit, ideoque incredibili animi magnitudine, in fide constanter per durandum sibi slatuit, ne reliquas Christiani orbis provincias vastandas hostibus obijceret, neue hoc extremo facto rebus suis, praeclarè anteà gestis, turpem maculam inureret. Quin etsi longè gravius tristissimo filij casu exacerbatus ullam tamen vocem animi sui magnitudini superioribusque victorijs indignam protulit, sed singulos appellabat milites hortabaturque, uti forti animo essent, inquiens: Meus privatus luctus est casus filij acerbissimus, vos memineritis Principi datæ fidei, et pro Patria strenue vel cum honestissima morte pugnate.

Quod si vos quoque mei miseratio aliqua tangit, tanto acrius hoſtium crudelitatem ulciscamur, neu vos moueat praesent calamitas, quae tametsi, ut video, humana iam vitari non potest, attamen magna affectantem multa adversa perferre necessum est. Nec olim fortunae quadam temeritate, sed patientia et virtute, maiores nostri ex hostibus, aut praeclaras victorias reportarunt, aut per gloriosam mortem immortalem sibi laudem pepererunt. Eum in modum in præsenti quoque mea calamitate, haec nobis maximè optanda sunt, ut morientes patriam nostram, in libertatem a crudelissima ßarbarorum immanitate, asserere contemdamus, aut si id non detur hoc saltem efficiamus, ut ita cuique omnium nostrum iu hoc casu eueniat, ut per hanc occasionem de toto orbe Christiano praeglarissimè mereamur, qua quidem renobis maius à Dijs immortalibus nihil daripotest.

Igitur Solimannus, cum frustra se alias artes adhibere in potiendo Sigetho facile intelligeret, ferro extrema omnia tentare proposuit, ideoque periculosissimum, et maximè formidabile certamen, in quo de rei summa decerneretur, IIII. Calendis Septemb. (Decollatio Johannis Baptistae infausta Hungaris, fausta hostibus, dies erat) initum est, cum universus exercitus, tam Asiaticus, quam Europæus, cum ipsis Jamiczaris, totaque Praetoriamorum omnis generis militum infinita multiudine, ad oppugmandam arcem incubuisset.

Impatiens enim morae Barbarus Imperator et irritarum oppugnationum, accensus, simul recordatione illius diei, quo et Ludovicum Regem cum universo penè Hungarorum exercitu ad internecionem a se caefum meminisset, foelix ac faustum omemprecatus, increpatisque Visiris expugnari iuber. Quin et ipse senili corpore languens, priscitamen decoris auidus, suis accendebat animos. Janiciaris primo loco subeuntibus misceturprælium, fit atrox pugna, iam missilia missilibus, ignes ignibus, iam corpora corporibus, arma armis, vires viribus, opponendo, adextremum capto Janiciarorum Aga, ijsque multa clade affectis, praelium excepere integri ac recentes, tùm praelium redintegratum, iterumque alijs atque alijs succedemtibus agminibus, noctem totam et posterum diem oppugnando continuarunt. Nec ideo nostri remissius agere. Pridie nomas Septemb. eductis in conspectum totis copijs, et dispositis per turmas ac cohortes, parant prælium, materiam, ignem ac faces, egesta antea terra, vi tormentorum disiectis iam roboribus subijciunt, inde materia in angusta arcis area, pro munimentis, et ad incerta fortunæ, ut talibus in oppugnationibus, fieri ſolet, comportata, ignem corripuit, inde militum casae. Itaque simul pro ruinis pugnando, caedendo, Turcis inuicem succedentibus, nostris vix ad suspirandum spacio, denique vi atque flamma, in interiorem arcem compelluntur, in amgulo sita, propugnaculi vicem habebat, intermedioque ponte multi obtriti, multi cæsi ac præcipitati, hostium sæuitiam perpessi sunt. Iam peruentum erat ad summas rerum difficultates: iam cuncta obsessos, præter unam animi virtutem constantiamque, nam spes quoque sera, defecerant. Hoftis crebrò insultare, urgere, oppugnare.

Tandemque VII. Idus Septembris, paratis omnibus, missilia tela ignem vomentia, propinquis tectis ingerere, scandere muros, omnibusque locis pugnare. Postremum ferro, et flamma nostri eo angustiæ redacti, patefactis portis erumpendum sibi in arcem exteriorem putarunt, ibique in orbem pugnando, pulcherrimi certaminis finem morte bonestissima facere. Ubi constans fama est, et omnium Hungarorum belli peritorum judicio comprobata, arcis oppugnationem constantissimo animo Comitem ulterius ducturum fuisse, non aliter quam Themistoclis virtus præclara Xerxis ingentes copias sustinuerat, et demum Zigetum orbi Christiano conservaturum, interuëtu Solimanni mortis, quæ tertia ab ipsa arce capta die contigit, nisi omnia undiquaque, tam abextrinsecus, quàm ab intrinsecus flammarum vis et ignium ingens copia corripuissent, adeò ut cú tota flammis iam colluceret corripereturque area arcis, quas restinguere conatüne quam effectu grauius fuerit incertum est, paucitate quoque suorum res fuisset corrupta.

Unica pars, quaex arce in oppidum ponte satis longo, itur, ab ignibus et flammis immunis erat, quæ tamen infinita barbarorum multitudine, tenebatur. Quocirca non täm ferro hostili, quam flammarum magnitudine, et suorum Zrinius paucitate vulneribusque coactus, ponte iter adhuc præbente, in confertissimam, et innumerabilem hoftium multitudinem, Comes mox erumpere cum suis statuit, cum iam ante paucos dies oppidum, in quo tota vis, et robur munitionum Zigethi erat sustinemdique hoftis igne & ferro vastatum, prius solo penè aequatum, hosti cessisset. Arx enin propugnaculi modo loco habebatur.

Erupturus igitur Zrinius, ac terribile sui spectaculum editurus, postquam rei totius summa desperata fuisset, ut appa reret nullis rationibus, contra trecentena (tot enim qui minimum ponunt, qui plurimùm, quingenta arma ferentiù fuisse raaumt) barbarorumi millia, tám exigua vix trecentorum et maiori ex parte sauciorum manu, oppugnationem arcis diutius produci posse, vimque ingentem sustineri, concione militum advocata prius in portam,qua ponte oppidum arci iungitur, nam caetera omnia iam ignis erant, hunc ferè in modum suo exhortatum accepimus.

Quo in loco res nostræ sint, iuxta mecum omnes intelligitis, tis, milites, quod si maiorum nostrorum res gestas in extremo hoc discrimine libeat paucis attingere: neque nos certè equum erit ab illorum præclarè gestis rebus, sin hoc acerbissimo patriæ nostrae casu, degenerare. Illi domi militiæque multa profectò insigniter gesserunt, sæpènumero parua manu cum magnis legionibus hostium decertarunt, paruis copijs bella cum opulentissimis Regibus gesserunt: constatque illorum egregiam virtutem infignia facinora patrauiffe.

Cum igitur hodiernus supremus nobis itidem omnibus dies sit, quo necessitas nos ita circumscripsit, ut vel memores nominis Christiani et immortalis gloriæ, datæ fidei Principi nostro, pietatisque in patriam, decorisdenique militaris, in quo hactenus omnem vitam nostram nom sine laude, nisi fallor, exercuimus, pro patria fortiter moriamur: vel per summum dedecus, et turpitudinem in manus hostium deueniamus, aut demique a flammis, quæ, cùm omnia occuparimt, imò in aream usque castri peruenerint, huc angustiarum nos redegerunt, consumamur: aut denique in miserando mancipatu vitam morte acerbioren et turpiorem exigamus, vos hortor milites, uti forti atque parato animo sitis, nec quanta vis hostium ingruat vestris, animis proponatis, sed quid præſena locua, et tempus postulent, amimo imperterrito examimetis: Ubi quem virtus, et arma non texerint, locus neque hostis teget. Etenim quod iam nobis præter arma ahimosque, nihil amplius fortuna reliquum fecerit,aequè ac ego comilitones cernitis: Eo nimirum, res, fortunasque nostras redactas, ut nequaquam possint corrigi. Nec enim pro decore unico, sed pro salute quoque patriæ pugnabimus.

Ubi qualiscunque vis, virtusque nostra futura est, talent, post summum hoc prælium patriæ nostrae statum futurum, et nostram ad Principes poflerosque nostræ memoriam transituram, cogitare debetis. Scitote nostras nunc intueri manus, Principem nostrum, Europam et patriam, virtutem nostram aspicere.

Cogitate, hic nobis non tam vincendi potestatem, quam per gloriosam mortem oppetendi occasionem datam. Hic nobis terminum laborum nostrorum necessitas imposuit, ubi omnibus, inter victoriam, mortemuè, certa desperatione abruptis, aut vincere aut ubi id fortana nobis inuidit, in prælio potius, quam in fuga, nos mortem oppetere, præclarius erit: In hoc igitur, prælium ituri, memineritis vos decus immortale, gloriam perennem; libertatem, quam nemo bomus nisi cum anima amittit, atque patriam vestram, que vos genuit, in manibus vestris portare, Igitur, ne multi animas vestras amittatis, neu capti potius sicuti pecora trucidemini, quàm virorum more, maiorum nostrorum exemplo, strenue pugnantes cruentam atque luctuosam victoriam, hostibus relinquatis, efficite. Quocirca animus, ætas, virtus veftra, mihi tot periculis probata, me hortantur, ut sperem, vos strenuam, mihi Duci vestro et patriæ operam nauaturos: præterea necessitudo, quæ etiam timidos, fortes facit.

Qua exhortatione animi militum incitati, umanimiter in hostem impetum facere statuunt. Hinc tormenta ingentia et machinæ repletæ portis, quibus infinita barbarorum multitudo, ingruebat, admouentur, Ubi admirandum samé hoc accidit: Quod cum iam omnia essent desperata, seque quisque pugnæ, in qua esset moriendum, accingeret, miles quidam habens uxorem nobili genere et forma præftantem, intrà se statuisset, eandem, coniugem suam, ne im manus Barbarorum perueniret, ipse interficere: Id ubi foemina prudens animad vertisset, suppliciter deprecata maritum, vitam impetrauit, dicens: Impium fore, si maritus suas manus coniugis, quam tantopere adamasset, suæ sanguine foedaret, multo acerbius, si maritum coniunx optime indolis pudicitiæ formæ, in extremo discrimine desereret, vel in mortis ipso acerbissimo casu. Scio, inquit, me tibi iurasse, minimè te deserturam, etiam in vitae discrimine, quapropter omninò mortis tuae comes futura sum, ut quos amor in vita coniunxit, mors quoque non separet. His dictis veste virili amictam maritus coniugem armis instruit, et iuxta ad latus sinistrum collocat.

Interea Comes Zrinius amictus veste Holoserica cerulei coloris, poscit sibi ducentos aureos dari per Cubicularium, qui cum Turcicos attulisset, in terram abiecit, hoc tandem dicens, sibi cum Turcis non quicquam commune esse velle, iussitque Principis sui aureos adferri, quorum centum ad dextram partem, centum ad sinistram in veste repositos collocauit, quos præmium sepulturæ, illi quisquis tandem Barbarorum corpus humasset, fore dixit: suprema hæc verba profatus: sunto, inquit, sepulturæ meæ præmium barbarorum alicui, Arma cum adferentur, quibus corpus muniret, recusauit, nihil illis sibi opusesse dicens: ut qui iam videret pro patria sibi extremum difcrimen adeundum esse, et strenuê pugnando, illi vitam ipsam pulcherrima morte consecrandam. Vexillo igitur ingent, inaurato, quod in una parte insignia Principis, in altera regni Hungariae habebat, supremum Magistratus sui insigne, quo non solum Sigethi præfecturam, sed quoque Generalis, Capitanei partium regni Hungariæ cis Danubianarum Magistratum acceperat (nam et hoc officium gessit) sinistra manu prehenso, dextra terribilem gladium stringens, mandat subitò reserari portas, quæ ubi panduntur, illico tormentorum maxima, iam ante ibi portae admota et recondita, inflammantur atque collibrantur, iņque opposītam Janiciarorum, et confertissimam omnis generis multitudinem hostium, iussu Comitis emittuntur, in hostibusque vias, et transitum patefaciunt. Quorum tanta vis fuerat, ut pomum iniectum nequaquam potuisset terram, sed caput hostile, propter infinitas Barbarorum copias decidendo tangere. Ubi tanta strages armoru, hostiumque aream antè portas totam compleuit, ut propè difficilior transitus esset, per tot cadavera coesorum bostium, quàm per ingruentes et confertos hostes futura erat: incredibilis enim hominum strages, puncto temporis edita est. Nam non pilis tantum tormenta; quibus constipata acies certa ac miserabili clade lacerabatur, sed etiam taxillis ferreis, varijsque metallorum frustulis, usque ad summa ora compleuerant, quæ flammarum, et pilæ impetu expulsa, grandinis modo, et tonitrui instar, in omnes partes lethali violentia dispergebantur. Tandemque, coorto fumo ingenti, Comes Zrinius, reseratis iam antea subitō portis

Ut Leo magnanimus consertum fertur in hoftem, suosque hunc in modum alloquitur. Sequimini me igitur Ducem vestrum, sicut hactenus strenue facere soliti estis, et efficite, ut simus.

Hoftibus haud tergo, fed forti pectore noti.

Quibus dictis porta ad caedes et honefissimam mortem ruentes nostri effuhduntur. Comes autem, cum perconfertissimos hostes ferro obuia omnia sterneret, ac strenuè pugnando per Pontem coniunctum portæ, per quem transitus erat a castro in oppidum, hostium armis iam ante aliquot dies captum, erumperet, terribilique sui spectaculum edendo, exceptus globo ex clopeto, circa tempora, altero insinstro pectore, per Janiciaros, in ipso pontis exitu, ubi iam terram attigisset, concidit. Fæmina etiam, cuius paulo ante meminimus, ad finiftrum latus mariti, fortiter cum Barbaris dimicans occubuit, priusquam maritus interficeretur: ubi tanto ardore animorum pugnatum est, ut ex trecentis hominibus, non quatuor numero, viui in manus hostium peruenerint: Et qui quemque locus exceperat viuum, idem mortuum texit.

Postquam infinitam hostium fragem edidissent, omnes magnanimè occubuêre, inter quos fuerunt Nobilissimæ et antiquissime stirpis, Georgius Chaky, Joannes Baiony, Andreas Byka, Petrus Farkassy, Georgius Κechkess, et alij complures, ex præcipua Nobilitate, Nepos Zrinij ex sorore egregia virtute adolescens insignis, Caspar Alapi, viuus in hoftium manus peruenit, et Franciscus quidam Secretarius, simul et Cubicularius ille, qui 200 paulò anetea aureos Comiti iubenti, ut superius dictum est, deprompserat: que hostium victoria, maxima et incredibili hominum clade constitit, nec enim viui modo,sed mortui quoque, ab hostibus velut poenas exposcebant, cum in turrim quandam saxeam puluere Sulphureo et missilibus ignibus completam, desperatis tam rebus, funiculos igne succensos, arte collocassent.

Igitur capta arce, cum innumera multitudo irrupisset, nec arcem modo atque oppidum opplesset, mixtis primoribus ex totis castris, sed circum patentem campum, tum repente inflammatis pulueribus, disiectis turri lapidibus, per omnes partes, missilia tela; & saxa, quoquouorfum inciderant, consertissimos hostes magno numero consumpsêre, nec cominus tantùm, sed eminus etiam, eadem periclitantium sors, dum saxa per aërem volitantia, ignesque missiles corriperent, obruerentque mortales, velocitate mali omne effugium præueniente, saucij, semineces, expirantes, ambusti, artusque disceptorum militum, cum ingenti strage coesorum horrendum spectaculum visebantur.

Et constans fama est excepta quoque excommentarijs Imperatorijs Turcarum hac oppugnatione, ultra triginta millia Turcarum desiderata. Ubi certè admirandum et illud accidit, quod cum spacio triginta quinque dierum, infinitam multitudinem Barbarorum, forti animo saucij plerique nostri sustinuissent, tamen non unicum repertum fuisse, qui in tam acerbissimo vitae discrimine deditionis, vel mentionem solummodo fecisset. Omnes mori potius maluere, quàm foedari.

Tantain omnibus fides in Principem, tamtus in patriam amor extitit. Atque hunc exitum Claustrum hoc Europaei orbis habuit, cum Zrinio et cætero præsidio, reliquae Hungariae appendices tantúm supererant, si Priscum imperium spectes, Giwla turpiter quoque amissa etc.